تومور مغزی؛ انواع، علائم و راه های درمان

تومور مغزی

تشخیص تومور مغزی یکی از اتفاقات ناخوشایندی است که علاوه بر زندگی خود فرد، زندگی خانواده و عزیزان او را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌هد. پیچیدگی‌های مغز انسان باعث می‌شود هر نوع بیماری در این اندامِ حیاتی، بسیار نگران‌کننده باشد. اما تومور مغزی در بسیاری از مواقع درمان می‌شود؛ چیزی که مهم است نوع تومور، محل آن و زمان تشخیص است. ما در این مقاله اطلاعات کاملی را درباره این نوع تومور، انواع آن، روش تشخیص، درمان و مواردی از این قبیل ارائه می‌دهیم. اگر خود شما یا عزیزانتان به این عارضه مبتلا هستید و یا تنها قصد دارید اطلاعات خود را در مورد این بیماری افزایش دهید، این مقاله جامع، هرچه نیاز دارید را در اختیار شما قرار خواهد داد. این مطلب جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد، در صورت مشکل به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید.

انواع تومور مغزی

مغز انسان، یک اندام پیچیده با بخش‌های به‌هم پیوسته متعدد است که قسمت‌های مختلف آن می‌تواند مستعد ابتلا به انواع تومورها باشد. در این‌جا، ما دسته‌بندی تومورهای مغزی را بررسی می‌کنیم.

گلیوما (Gliomas)

• گلیوبلاستوما مولتی فرم (Glioblastoma Multiforme ) یا (GBM)
• آستروسیتوم (Astrocytomas)
• الیگودندروگلیوما (Oligodendrogliomas)

گلیوم‌ها تومورهایی هستند که در سلول‌های گلیال ایجاد می‌شوند؛ سلول‌هایی که از سلول‌های عصبی مغز حمایت و محافظت می‌کنند. GBM، به دلیل ماهیت تهاجمی‌ و گزینه‌های درمانی محدود خود، شناخته شده است. آستروسیتوما و الیگودندروگلیوما از نظر بدخیمی‌ متفاوت هستند و محل آن‌ها در مغز می‌تواند بر علائم و رویکردهای درمانی تأثیر بگذارد. مننژیوم (Meningioma)

• مننژیوم خوش‌خیم (Benign Meningiomas)
• مننژیوم آتیپیک (Atypical Meningiomas)
• مننژیوم بدخیم (Malignant Meningiomas)

مننژیوم‌ها از مننژها، پرده چندلایه که مغز و نخاع را می‌پوشاند، به‌وجود می‌آیند. اگرچه بسیاری از مننژیوم‌ها خوش‌خیم بوده و به‌کندی رشد می‌کنند، برخی دیگر می‌توانند تهاجمی‌تر باشند. طبقه‌بندی مننژیوم‌ها بر اساس ظاهر و رفتار آن‌ها در زیر میکروسکوپ انجام می‌شود. مننژیوم شایع‌ترین تومور اولیه مغزی است که بیش از 30 درصد از کل تومورهای مغزی را تشکیل می‌دهد. زنان بیشتر از مردان به مننژیوم مبتلا می‌شوند.

تومورهای هیپوفیز (Pituitary Tumors)

• تومورهای هیپوفیز فعال (Functioning Pituitary Tumors)
• تومورهای هیپوفیز غیر‌فعال (Non-Functioning Pituitary Tumors)

این تومورها در غده هیپوفیز رشد می‌کنند، غده کوچکی که در پایه مغز قرار دارد و تولید هورمون در بدن را تنظیم می‌کند. تومورهای فعال باعث می‌شوند که غده، هورمون‌های اضافی تولید کنند که منجر به مشکلات مختلف برای سلامتی می‌شود. از طرف دیگر، تومورهای غیرفعال بر سطح هورمون تأثیر نمی‌گذارند، اما به دلیل اندازه بزرگ و ایجاد فشار بر ساختارهای اطراف می‌توانند علائمی‌ ایجاد کنند. آن‌ها می‌توانند باعث مشکلات بینایی و غدد درون‌ریز شوند. اکثر تومورهای هیپوفیز که با نام «آدنوم هیپوفیز» شناخته می‌شوند، خوش‌خیم هستند.

مدولوبلاستوما (Medulloblastomas)

• مدولوبلاستوماهای کلاسیک (Classic Medulloblastomas)
• مدولوبلاستوماهای دسموپلاستیک/ندولار (Desmoplastic/Nodular Medulloblastomas)
• مدولوبلاستوماهای سلول بزرگ/آناپلاستیک (Large Cell/Anaplastic Medulloblastomas)

مدولوبلاستوما که عمدتاً در مخچه یافت می‌شود، در کودکان شایع است. زیرگروه‌های مختلف، ویژگی‌ها و پیش آگهی‌های متفاوتی دارند که بر انتخاب درمان تأثیر می‌گذارد. میزان بقای مدولوبلاستوما به سن بیمار، ویژگی‌های تومور و میزان گسترش آن بستگی دارد. اگر بیماری گسترش نیافته باشد، میزان بقا حدود 70 درصد است. اگر به نخاع سرایت کرده باشد، میزان بقا حدود 60 درصد است.

شوانوماس (Schwannomas)

• شوانومای دهلیزی (Vestibular Schwannomas)
• شوانومای غیر‌دهلیزی (Non-Vestibular Schwannomas)

شوانوما برخاسته از سلول‌های شوان است که پوشش محافظ اعصاب را تولید می‌کند. این تومور مغزی اغلب اوقات بر اعصاب مسئول شنوایی و تعادل تأثیر می‌گذارد. شوانوم دهلیزی، بیشتر با عصب هشتم جمجمه مرتبط است. شوانوم دهلیزی خوش‌خیم و با رشد آهسته هستند. آن‌ها معمولاً در بزرگ‌سالان و میان‌سال ایجاد می‌شوند، روی غلاف عصبی‌ پوششی، که رشته‌های عصبی را احاطه می‌کند، رشد می‌کنند و باعث کاهش شنوایی می‌شوند. شوانوما همچنین، می‌تواند عصب سه قلو را تحت تاثیر قرار دهد. این عارضه شوانوما، سه‌قلو نامیده می‌شود که بسیار کم‌تر از شوانوم دهلیزی است و می‌تواند باعث درد صورت شود.

علت تومور مغزی چیست؟

علی‌رغم پیشرفت‌های زیاد علم پزشکی، علت دقیق اکثر تومورهای مغزی هنوز ناشناخته است. با این حال، عوامل خطر تومور‌ها شناسایی شده‌اند. عوامل خطر به معنای عواملی هستند که اگر در فردی وجود داشته باشند، احتمال ابتلا به تومور در او بیشتر است. بیایید برخی از این عوامل را بررسی کنیم.

ژنتیک

• سابقه خانوادگی تومورهای مغزی
• سندرم‌های ژنتیکی (به‌عنوان مثال نوروفیبروماتوز، سندرم Li-Fraumeni)

برخی عوامل ژنتیکی می‌توانند افراد را مستعد ایجاد تومورهای مغزی کنند. به‌همین دلیل پزشکان معمولا از سابقه خانوادگی فرد مبتلا پرس‌وجو می‌کنند.

قرارگیری در معرض تشعشع

• پرتودرمانی قبلی به سر
• قرارگرفتن در معرض پرتوهای یونیزان

افرادی که برای درمان مشکلات دیگری تحت پرتودرمانی قرار گرفته‌اند، ممکن است در آینده در معرض خطر ابتلا به تومورهای مغزی باشند. اگر پرتودرمانی در دوران کودکی انجام شده باشد، احتمال ابتلا به تومور مغزی بیشتر است.

سن

• بروز تومور مغزی با افزایش سن زیاد می‌شود.

اگرچه تومورهای مغزی می‌توانند در هر سنی ایجاد شوند، اما انواع خاصی از آن‌ها در گروه‌های سنی خاصی شیوع بیشتری دارند. به‌عنوان مثال، مدولوبلاستوما بیشتر در کودکان ایجاد می‌شود. در مقابل، گلیوما اغلب بزرگ‌سالان را مبتلا می‌کند.

 

اختلالات سیستم ایمنی

• بیماری‌هایی که بر عملکرد سیستم ایمنی تأثیر می‌گذارند

تضعیف سیستم ایمنی به دلیل برخی بیماری‌ها یا مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی ممکن است به‌افزایش خطر ابتلا به تومورهای مغزی کمک کند.

فاکتورهای محیطی

• قرار‌گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا سموم خاص
• خطرات شغلی

قرار‌گرفتن در معرض عوامل محیطی، مانند برخی مواد شیمیایی یا سموم، به‌عنوان یک عامل بالقوه در ایجاد تومورهای مغزی شناخته شده است. فاکتورهای محیطی شغلی،‌ به دلیل دائمی‌ و پایدار‌بودن، بیشتر با بروز بیماری در ارتباط هستند.

عوامل هورمونی

• تغییرات و عدم تعادل هورمونی

در برخی موارد، عوامل هورمونی، مانند تغییرات هورمونی مرتبط با باروری، ممکن است عامل خطری برای ایجاد انواع خاصی از تومورهای مغزی، به‌ویژه آن‌هایی که در غده هیپوفیز ایجاد می‌شوند، باشد. توجه به این نکته ضروری است که اگرچه این عوامل ممکن است در ایجاد تومورهای مغزی نقش داشته باشند، اما اکثر موارد ابتلا، بدون علت قابل شناسایی رخ می‌دهند. درک انواع و علل بالقوه تومورهای مغزی، تنها اولین‌قدم بررسی این تومورها است. در بخش بعدی، علائم مرتبط با تومورهای مغزی را بررسی خواهیم کرد و به افراد و متخصصان مراقبت‌های بهداشتی کمک می‌کنیم تا علائم هشدار‌دهنده بالقوه را تشخیص دهند و به‌موقع به‌دنبال مراقبت‌های پزشکی باشند.

تومور مغزی

علائم تومور مغزی چیست؟

درک علائم مرتبط با تومورهای مغزی برای تشخیص زودهنگام و مداخله پزشکی فوری ضروری است. این علائم بسته به‌نوع، اندازه و محل تومور می‌توانند بسیار متفاوت باشد. لازم است این موضوع را در نظر بگیرید که هر‌کدام از علائم زیر ممکن است به دلایل گوناگونی ایجاد شوند و نشانه انحصاری تومور مغزی محسوب نمی‌شوند. اما در صورتی‌که هر کدام از این علائم در طول زمان بدتر شد، حتما لازم است به پزشک مراجعه گردد.

سردرد

سردردهای مداوم و شدید، یکی از علائم بارز بسیاری از تومورهای مغزی است. این سردردها ممکن است در صبح شدیدتر باشد و با حالت تهوع یا استفراغ همراه باشد. شدت و فراوانی سردردها می‌تواند متفاوت باشد و ممکن است همیشه با داروهای مسکن بدون نسخه آرام نشوند. تومورهای مرتبط: گلیوبلاستوم مولتی فرم (GBM)، آستروسیتوم، مننژیوم و سایر تومورهایی که باعث افزایش فشار داخل جمجمه می‌شوند.

تشنج

تشنج‌های بدون دلیل، به‌ویژه در افرادی که سابقه تشنج ندارند، می‌تواند نشان‌دهنده تومور مغزی باشد. تغییر در الگو یا دفعات تشنج‌های موجود نیز ممکن است نشان‌دهنده همین موضوع باشد. نوع تشنج می‌تواند بینشی در مورد محل تومور در مغز ارائه دهد. تومورهای مرتبط: گلیوما، به‌ویژه انواعی که لوب تمپورال را تحت تاثیر قرار می‌دهند، و همچنین، مننژیوم‌ها و تومورهای متاستاتیکی که بافت مغز را تحریک یا فشرده می‌کنند.

تغییرات شناختی

تومورهایی که نواحی مسئول عملکردهای شناختی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند، می‌توانند منجر به مشکلات حافظه، مشکل در تمرکز و تغییر در قضاوت یا استدلال شوند. این تغییرات شناختی می‌توانند ظریف و پیشرونده باشند و بر فعالیت‌های روزانه و کیفیت کلی زندگی تأثیر بگذارند. تومورهای مرتبط: گلیوما، به‌ویژه انواعی که در لوب‌های پیشانی یا گیجگاهی ایجاد می‌شود، می‌توانند بر عملکردهای شناختی تأثیر بگذارند. مدولوبلاستوما در کودکان نیز ممکن است باعث تغییرات شناختی شود.

تغییرات شخصیتی یا خلقی

تغییرات رفتاری مانند تحریک‌پذیری، نوسانات خلقی، یا شروع افسردگی و اضطراب را می‌توان با وجود تومور مغزی مرتبط دانست. تومورهایی که بر مراکز عاطفی و رفتاری تأثیر می‌گذارند ممکن است منجر به تغییرات قابل توجهی در شخصیت شوند. تومورهای مرتبط: تومورهای لوب پیشانی می‌تواند منجر به تغییرات خلقی شود. گلیوما در این ناحیه نیز اغلب با تغییرات شخصیتی همراه است.

مشکلات بینایی

تومورهای نزدیک عصب بینایی یا مسیرهای بینایی می‌توانند باعث تاری، دوبینی یا حتی از‌دست‌دادن جزئی یا کلی بینایی شوند. اختلالات بینایی ممکن است تدریجی یا ناگهانی باشد و هر‌گونه تغییر در بینایی باید به‌سرعت توسط یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی ارزیابی شود. تومورهای مرتبط: مننژیوم‌ها، به‌ویژه آن‌هایی که نزدیک عصب بینایی هستند و گلیوماهایی که بر مسیرهای بینایی تأثیر می‌گذارند، می‌توانند باعث اختلالات بینایی شوند.

تومور مغزی

تعادل و هماهنگی حرکت

تومورهای مخچه یا ساقه مغز می‌توانند منجر به سرگیجه، مشکلات هماهنگی و تعادل شوند. افراد ممکن است در راه‌رفتن یا انجام کارهایی که نیاز به مهارت‌های حرکتی ظریف دارند، دچار مشکل شوند. تومورهای مرتبط: تومورهای مخچه، مانند آستروسیتوما یا مدولوبلاستوما، می‌توانند بر مهارت‌های حرکتی تأثیر بگذارند و منجر به مشکلات تعادل و هماهنگی شوند.

تغییرات در گفتار یا شنوایی

تومورهایی که نواحی مرتبط با زبان و پردازش شنوایی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند، می‌توانند به‌صورت مشکل در صحبت‌کردن، گفتار نامفهوم یا تغییر در شنوایی ظاهر شوند. صدای زنگ در گوش (وزوز گوش) نیز ممکن است وجود داشته باشد. تومورهای مرتبط: تومورهایی که نواحی مرتبط با پردازش زبان و شنوایی را تحت تأثیر قرار می‌دهند، مانند گلیوما در لوب تمپورال یا شوانوم دهلیزی که بر عصب شنوایی تأثیر می‌گذارد.

تهوع و استفراغ

افزایش فشار داخل جمجمه‌ای ناشی از تومور می‌تواند منجر به حالت تهوع و استفراغ غیرقابل توضیحی شود؛ به‌خصوص در صبح یا با تغییر موقعیت. این علائم ممکن است با مشکلات گوارشی مرتبط نباشد و مداوم عود کنند. تومورهای مرتبط: تومورهایی که فشار داخل جمجمه را افزایش می‌دهند، مانند گلیوبلاستوما یا تومورهای متاستاتیک، می‌توانند منجر به تهوع و استفراغ شوند. لازم است به این نکته دقت کنید که تظاهرات این علائم می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و وجود یک یا چند علامت لزوما وجود تومور مغزی را تایید نمی‌کند. با این حال، اگر این علائم در طول زمان باقی ماند یا بدتر شد، ضروری است که برای ارزیابی کامل به پزشک متخصص مراجعه کنید.

تومور مغزی

چگونه تومور مغزی تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص تومور مغزی شامل استفاده از ابزارها و تکنیک‌های مختلف پزشکی برای جمع‌آوری جامع اطلاعات است. فرآیند تشخیصی معمولاً به‌شرح زیر است.

تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی

پزشک متخصص با جمع‌آوری اطلاعات دقیق در مورد علائم، سابقه پزشکی و سابقه خانوادگی بیمار شروع می‌کند. یک معاینه فیزیکی کامل، از جمله ارزیابی عصبی، به شناسایی هر‌گونه علائم مشکل عصبی، مانند تغییر در رفلکس‌ها یا ادراک حسی کمک می‌کند.

MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی)

این تکنیکِ تصویربرداریِ غیرتهاجمی، تصاویر دقیق و با وضوح بالایی را از مغز ارائه می‌دهد. MRI به‌ویژه در تجسم بافت‌های نرم بسیار پرکاربرد است و به شناسایی محل، اندازه و ویژگی‌های تومور کمک می‌کند. این تکنیک از میدان‌های مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای تولید تصاویر دقیق از بافت‌های نرم مغز استفاده می‌کند.

تومور مغزی

سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری)

سی تی اسکن ممکن است برای تجسم مغز و تشخیص ناهنجاری‌ها، به‌ویژه تغییرات در ساختار استخوان استفاده شود. اگرچه به اندازه MRI برای بافت نرم مناسب نیست، اما این روش نیز در شرایط خاص ارزشمند است. سی تی اسکن از اشعه ایکس برای ایجاد تصاویر مقطعی از مغز استفاده می‌کند.

بیوپسی

در مواردی که اطلاعات بیشتری در مورد نوع و درجه تومور مورد نیاز است، ممکن است بیوپسی انجام شود. در این شرایط نمونه کوچکی از بافت تومور استخراج و در آزمایشگاه آنالیز می‌شود. تکنیک‌های بیوپسی استریوتاکتیک (Stereotactic biopsy techniques) از راهنمای تصویربرداری برای هدف قراردادن دقیق تومور استفاده می‌کنند و تهاجم را به حداقل می‌رسانند.

بررسی مایع مغزی نخاعی

برای به‌دست آوردن و آنالیز مایع مغزی نخاعی، پزشک متخصص با استفاده از تکنیکی خاص، مقداری از مایع نخاعی را از کمر و از اطراف ستون فقرات بیرون می‌کشد. این مایع، مغز و نخاع را احاطه کرده است و ناهنجاری‌هایی که در ترکیب آن ایجاد می‌شود، ممکن است نشان‌دهنده وجود تومور باشد. این موضوع به‌ویژه در مورد تومورهای مغزی که سیستم عصبی مرکزی را درگیر می‌کنند، صادق است.

بررسی‌های روان‌شناختی و عصبی (Neuropsychological Testing)

این تست‌ها برای ارزیابی عملکردهای شناختی مانند حافظه، توجه و حل مسئله طراحی شده‌اند. Neuropsychological Testing به شناسایی هرگونه تغییر یا نقص ناشی از تومور کمک می‌کند و به درک تأثیر آن بر توانایی‌های شناختی فرد کمک می‌کند.

الکتروانسفالوگرام (EEG)

EEG فعالیت الکتریکی مغز را با ثبت الگوهای امواج مغزی اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش به‌ویژه در شناسایی الگوهای غیرطبیعی مرتبط با تشنج یا سایر شرایط عصبی که ممکن است با وجود تومور مغزی مرتبط باشد، مفید است. پس از تایید تشخیص، آزمایش‌های اضافی مانند آزمایش ژنتیک ممکن است برای ارائه اطلاعات بیشتر در مورد ویژگی‌های خاص تومور انجام شود. اطلاعات جمع‌آوری‌شده از این ابزارهای تشخیصی، پزشک را قادر می‌سازد تا با در نظر گرفتن عواملی مانند نوع تومور، محل و سلامت کلی، یک برنامه درمانی مناسب متناسب با نیازهای فرد تنظیم کند.

مغز

علائم تومور مغزی در نوجوانان

به‌ دلیل شرایط خاص این گروه سنی و این واقعیت که برخی از علائم ممکن است با تغییرات هورمونی معمول اشتباه گرفته شوند، شناسایی علائم تومور مغزی در نوجوانان سخت و چالش‌برانگیز است. با این وجود، اطلاع از علائم بالقوه‌ای که ممکن است نشان‌دهنده وجود تومور مغزی باشد برای والدین و معلمان بسیار ضروری است. علائم تومور مغزی در نوجوانان در اکثر مواقع مشابه علائمی‌است که در بزرگ‌سالان وجود دارد؛ اما برخی از علائم و تظاهرات در این گروه سنی رایج‌تر هستند.

تغییر در عملکرد تحصیلی

کاهش عملکرد تحصیلی یا تغییر در توانایی‌های شناختی، مانند مشکل در تمرکز یا به‌خاطر سپردن، ممکن است نشان‌دهنده نوعی از تومور مغزی باشد که بر نواحی مسئول یادگیری و حافظه تأثیر می‌گذارد. تومورهای مرتبط: گلیوما، به‌ویژه آن‌هایی که در لوب پیشانی یا گیجگاهی قرار دارند، ممکن است بر عملکردهای شناختی و عملکرد تحصیلی تأثیر بگذارند.

تغییرات شخصیتی و رفتاری

نوجوانان مبتلا به تومورهای مغزی ممکن است تغییرات شخصیتی، نوسانات خلقی یا تغییر در رفتار را نشان دهند. این تغییرات ممکن است با نوسانات خلقی معمول نوجوانان اشتباه گرفته شود. تومورهای مرتبط: تومورهایی که بر لوب فرونتال تأثیر می‌گذارند ممکن است بر شخصیت و رفتار تأثیر گذاشته و منجر به تغییرات قابل توجهی در نحوه تعامل نوجوان با دیگران شود.

عدم تعادل هورمونی

برخی از تومورهای مغزی می‌توانند تعادل هورمونی را مختل کنند و منجر به تغییراتی در رشد مرتبط با بلوغ شوند؛ مانند بلوغ تاخیری یا زودرس، تغییر در الگوهای قاعدگی یا رشد غیر‌طبیعی.   بیشتر بخوانید:سیاتیک چیست؟ علائم و روش های درمان آن تومورهای مرتبط: تومورهای هیپوفیز، از جمله انواع فعال و غیر‌فعال، می‌توانند بر تنظیم هورمونی تأثیر گذاشته و علائم مختلفی را ایجاد کنند.

سردرد و حالت تهوع

سردردهای مداوم، به ویژه اگر با حالت تهوع یا استفراغ همراه باشد، ممکن است نگران‌کننده باشد. تمایز بین سردردهای معمولی نوجوانان و سردردهایی که ممکن است نشان‌دهنده افزایش فشار داخل جمجمه باشند، سخت اما ضروری است. تومورهای مرتبط: گلیوماها، به‌ویژه آن‌هایی که بر روی مغز تأثیر می‌گذارند، ممکن است منجر به سردرد و حالت تهوع در نوجوانان شود.

تشنج

تشنج‌های غیر‌قابل توضیح یا تغییر در تعداد و الگوی تشنج‌های موجود می‌تواند نشانه تومور مغزی در نوجوانان باشد. تومورهای مرتبط: گلیوما، به‌ویژه انواعی که بر لوب گیجگاهی تأثیر می‌گذارد، ممکن است احتمال تشنج را در نوجوانان افزایش دهند.

اختلالات بینایی

تغییرات در بینایی، مانند تاری دید یا دوبینی، ممکن است نشان.دهنده تومور مغزی باشد که بر عصب بینایی یا مسیرهای بینایی نوجوان تأثیر گذاشته است. تومورهای مرتبط: گلیوماها و مننژیوم‌های خاصی که بر مسیرهای بینایی تأثیر می‌گذارند، می‌توانند منجر به اختلالات بینایی در نوجوانان شوند.

تومور مغزی در زنان باردار

تومور مغزی در زنان باردار

تشخیص و مدیریت تومورهای مغزی در زنان باردار چالش‌های خاصی دارد، زیرا سلامت مادر و جنین باید به‌دقت مورد توجه قرار گیرد. بروز تومور مغزی در دوران بارداری نادر است، اما اگر روی دهد برای درمان نیازمند یک رویکرد چند‌رشته‌ای از متخصص زنان و زایمان، جراح مغز و اعصاب و انکولوژیست است. تشخیص و درمان تومور مغزی در خانم‌های باردار با چالش‌های زیر همراه است.

مشکلات تشخیص

فرآیند تشخیص باید با احتیاط انجام شود تا از آسیب احتمالی به جنین در حال رشد جلوگیری گردد. برخی از تکنیک‌های تصویربرداری، مانند MRI، در دوران بارداری بی‌خطر هستند؛ اما زمان و دفعات سایر آزمایش‌های تشخیصی باید مدیریت شود. در این شرایط پزشک متخصص بین تشخیص دقیق و به‌حداقل رساندن خطرات احتمالی برای جنین تعادل ایجاد می‌کند. همکاری نزدیک بین متخصصین زنان و زایمان و جراح مغز و اعصاب برای تعیین مناسب‌ترین روش تشخیصی ضروری است.

مشکلات درمان

تعیین درمان مناسب خانم باردار مبتلا به تومور مغزی مستلزم بررسی دقیق سن حاملگی، نوع تومور و خطرات احتمالی برای مادر و جنین است. در برخی موارد، ممکن است لازم باشد تحت هر شرایطی مادر درمان شود، اما گاهی می‌توان درمان را تا بعد از زایمان به‌تاخیر انداخت. عواملی مانند محل و اندازه تومور و همچنین، سرعت رشد آن بر تصمیمات درمانی پزشکان تاثیر دارند.

مداخلات جراحی

ممکن است برداشتن تومور با جراحی ضروری باشد. تصمیم‌گیری برای انجام عمل جراحی در دوران بارداری به عوامل مختلفی از جمله زمان بارداری، نوع تومور و فوریت بستگی دارد. از آن‌جا که جراحی مستلزم بیهوشی و مصرف داروهای مختلف است، بهتر است تا حد امکان آن را به بعد از دوران حاملگی منتقل کرد.

پرتودرمانی و شیمی‌درمانی

استفاده از پرتودرمانی و برخی از عوامل شیمی‌درمانی خطرات بالقوه‌ای برای جنین در حال رشد ایجاد می‌کند. بنابراین، این روش‌های درمانی معمولاً در دوران بارداری با احتیاط انجام می‌شوند.

نظارت و پیگیری زنان باردار مبتلا به تومور

زنان باردار مبتلا به تومورهای مغزی نیاز به نظارت دقیق در طول بارداری و دوره پس از زایمان دارند. این نظارت شامل تصویربرداری منظم و ارزیابی سلامت جنین است. نظارت دقیق به پزشک کمک می‌کند که از سلامت جنین و به موقع انجام‌شدن اقدامات درمانی مادر مطمئن شود. تنها با نظارت دقیق می‌توان این دو را در کنار هم پیگیری کرد.

برنامه‌ریزی زایمان

برنامه‌ریزی برای زایمان یک جنبه حیاتی در مدیریت تومورهای مغزی در زنان باردار است. در برخی موارد، ممکن است زایمان زودرس توصیه شود؛ اما گاهی می‌توان زایمان را در موعد خود انجام داد. چنان‌چه وضعیت مادر مناسب نباشد و نیاز به اقدامات تهاجمی‌ بیشری برای کنترل تومور وجود داشته باشد، معمولا زایمان زودرس توصیه می‌شود.

مراقبت‌های پس از زایمان

مراقبت‌های پس از زایمان شامل نظارت مداوم بر سلامت مادر و تأثیر تغییرات هورمونی بر تومور مغزی است. از آن‌جا‌که تغییرات هورمونی پس از زایمان ممکن است بر رشد تومور تاثیر بگذارد، لازم است مادر بلافاصله پس از زایمان تحت مراقبت قرار بگیرد. از این گذشته، معمولا انجام اقدامات تهاجمی‌ پس از زایمان امکان‌پذیر است و مادر می‌تواند شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی را شروع کند.

درمان تومور مغزی

روش‌های درمان تومور مغزی بسته به‌عواملی مانند نوع تومور، محل آن، اندازه و سلامت کلی بیمار متفاوت است. روش‌های اولیه درمان شامل جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی است. علاوه بر این، روش‌های تازه‌ای مانند درمان هدفمند و ایمونوتراپی، در موارد خاص، امیدوار کننده هستند. بیایید هر روش درمانی را با جزئیات بررسی کنیم.

عمل جراحی

جراحی شامل برداشتن تومور یا کاهش اندازه آن است. هدف جراحی کاهش علائم، کاهش فشار روی مغز و گرفتن نمونه بافت برای تشخیص و درجه‌بندی تومور است. جراح مغز و اعصاب جراحی را با استفاده از دوربین راهنما انجام می‌دهد تا با کم‌ترین آسیب، محل دقیق تومور را پیدا کرده و آن را بردارد. گستردگی جراحی وابسته به‌عواملی مانند اندازه تومور، محل قرارگیری و کپسوله‌بودن یا نفوذ تومور به بافت‌های اطراف است. در برخی موارد، به دلیل نزدیکی تومور به ساختارهای مهم مغز، برداشتن کامل امکان‌پذیر نیست.

پرتو درمانی

پرتودرمانی، اشعه ایکس پرانرژی یا دیگر اشکال تشعشع را برای هدف قرار‌دادن، تخریب یا کوچک‌کردن سلول‌های تومور استفاده می‌کند. این روش اغلب پس از جراحی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده یا به‌عنوان درمان اولیه برای تومورهایی که دسترسی به آن‌ها از طریق جراحی دشوار است، استفاده می‌شود. انواع پرتودرمانی:

• تشعشع پرتو خارجی (External Beam Radiation): در این روش، تشعشعات هدفمند با استفاده از دستگاهی خاص از خارج بدن به سمت تومور ارسال می‌شوند. تکنیک‌های مدرن، مانند پرتودرمانی تعدیل‌شده با‌شدت (IMRT)، امکان تابش پرتوهای متمرکز را فراهم می‌کند.
• رادیوسرجری استریوتاکتیک (Stereotactic Radiosurgery): علی‌رغم نامش، این روش شامل جراحی نیست؛ بلکه دوز بالایی از اشعه را به یک هدف خاص در مغز می‌رساند. رادیوسرجری استریوتاکتیک اغلب برای تومورها یا ضایعات کوچک استفاده می‌شود.
• براکی تراپی (Brachytherapy): در این روش، منابع رادیواکتیو مستقیماً در داخل یا بسیار نزدیک تومور قرار می‌گیرند. براکی تراپی، بافت‌های سالم اطراف را تا حد ممکن از اشعه مصون می‌کند.

شیمی‌درمانی

شیمی‌درمانی شامل استفاده از داروهایی است که سلول‌های در حال تقسیم سریع، از جمله سلول‌های سرطانی را هدف قرار داده و می‌کشد. این روش اغلب به‌صورت سیستمیک تجویز می‌شود. داروهای تجویز‌شده در سراسر بدن گردش می‌کنند تا به سلول‌های سرطانی در هر کجا که هستند برسد. بسته به‌نوع تومور مغزی، شیمی‌درمانی ممکن است به‌صورت خوراکی یا داخل وریدی انجام شود. در برخی موارد، داروهای شیمی‌ درمانی مستقیماً از طریق کاتتر به مایع مغزی نخاعی تزریق می‌شوند. این روش به‌عنوان «شیمی‌درمانی داخل نخاعی» (intrathecal chemotherapy ) نیز شناخته می‌شود.

درمان ترکیبی

ممکن است چندین داروی شیمی‌درمانی به‌صورت ترکیبی برای افزایش اثربخشی استفاده شوند. شیمی‌درمانی معمولاً برای تومورهایی استفاده می‌شود که احتمال بیشتری برای پاسخ به درمان سیستمیک دارند.

درمان هدفمند (Targeted Therapy)

درمان هدفمند بر مولکول‌های خاصی که در رشد و بقای سلول‌های سرطانی نقش دارند، تمرکز دارد. هدف این درمان، مختل‌کردن مسیر سیگنال‌هایی است که از رشد تومور حمایت می‌کند. درمان هدفمند در ضمن از بین بردن سلول‌های سرطانی، آسیب به سلول‌های سالم را به حداقل می‌رساند. ممکن است از داروهای هدفمند مختلفی برای این نوع درمان استفاده شود. مولکول‌های کوچک مهارکننده‌ (small-molecule inhibitors) و آنتی‌بادی‌های مونوکلونال (monoclonal antibodies) از جمله همین مواد هستند. به‌عنوان مثال، بواسیزوماب (bevacizumab) مانع از تشکیل رگ‌های خونی می‌شود و ایماتینیب (imatinib) آنزیم‌های تیروزین کیناز خاصی را مهار می‌کند. درمان هدفمند اغلب با ویژگی‌های مولکولی تومور هماهنگ می‌شود. آزمایش ژنتیکی برای شناسایی جهش‌ها یا تغییرات خاصی که می‌توانند به وسیله دارو اعمال گردد، انجام می‌شود.

ایمونوتراپی

ایمونوتراپی سیستم ایمنی بدن را برای شناسایی و حمله به سلول‌های سرطانی تحریک و گاهی مهار می‌کند. Immune checkpoint inhibitors، سلول‌درمانی سازگار (adoptive cell therapy) و واکسن‌های سرطان از جمله رویکردهای ایمنی درمانی هستند که برای تومورهای مغزی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

• Immune checkpoint inhibitors: داروهایی مانند پمبرولیزوماب و نیولوماب، Immune checkpoint را مسدود می‌کنند و با این کار موانع را از پیش روی سیستم ایمنی برداشته و به آن اجازه می‌دهند سلول‌های سرطانی را هدف قرار داده و از بین ببرند.
• سلول‌درمانی سازگار (adoptive cell therapy): این روش شامل استخراج سلول‌های ایمنی (معمولاً سلول‌های T) از بیمار، اصلاح آن‌ها برای افزایش فعالیت ضد‌پتومور و سپس تزریق مجدد آن‌ها به بیمار است.
• واکسن‌های سرطان: واکسن‌ها برای تحریک سیستم ایمنی برای شناسایی و حمله به آنتی‌ژن‌های تومور طراحی شده‌اند.

مهارکننده‌های آنژیوژنز

مهارکننده‌های رگ‌زایی، مانع تشکیل رگ‌های خونی جدیدی می‌شوند که تومورها برای رشد به آن نیاز دارند. این داروها با مهار رگ‌زایی، خون‌رسانی به تومور را قطع کرده و توانایی آن برای رشد را مختل می‌کنند. مثال: بواسیزوماب (Bevacizumab ) یک داروی ضد‌رگ‌زایی است که معمولا در درمان برخی از تومورهای مغزی، به‌ویژه گلیوبلاستوما مولتی فرم (GBM) استفاده می‌شود.

هیپرترمی‌درمانی

هایپرترمی‌شامل گرم‌کردن بافت تومور برای افزایش اثرات پرتودرمانی یا سایر درمان‌ها است. دمای بالا می‌تواند سلول‌های سرطانی را نسبت به تشعشع حساس‌تر کرده و یا به‌طور مستقیم به آن‌ها آسیب برساند. روش‌ها: تکنیک‌های مختلفی از جمله اپلیکاتورهای خارجی، سونوگرافی متمرکز و دستگاه‌های کاشته‌شده می‌توانند برای افزایش دمای تومور مغزی استفاده شوند. هایپرترمی‌ اغلب به‌عنوان یک مکمل برای درمان‌های دیگر استفاده می‌شود.

ژن‌درمانی

هدف ژن‌درمانی، معرفی، جایگزینی یا تقویت ژن‌های درون سلول‌های سرطانی تومور مغزی برای مهار رشد یا القای مرگ سلولی است. این رویکرد هنوز در مرحله آزمایشی برای تومورهای مغزی است. ناقل‌های ویروسی یا سایر سیستم‌های انتقال برای واردکردن ژن‌های درمانی به‌داخل سلول‌های تومور مغزی استفاده می‌شوند. این ژن‌ها ممکن است برای تولید پروتئین‌هایی طراحی شده باشند که رشد تومور را مهار کرده یا پاسخ ایمنی را تحریک می‌کنند.

افراد در معرض خطر تومورهای مغزی

تومورهای مغزی می‌توانند در هر سن، جنس یا پیشینه‌ای ایجاد شوند. اما برخی از افراد نسبت به دیگران بیشتر در معرض خطر قرار دارند. با این حال، در معرض خطربودن به این معنا نیست که آن‌ها حتما به تومور مغزی مبتلا می‌شوند؛ زیرا بسیاری از افرادی که دچار این عارضه شده‌اند، هیچ عاملی خطری ندارند. در هرصورت با شناسایی افرادی که در معرض خطر تومورهای مغزی هستند، می‌توان با تغییر سایر عوامل خطر، احتمال ابتلا را به‌حداقل رساند.

سابقه خانوادگی و عوامل ژنتیکی

سابقه خانوادگی تومورهای مغزی ممکن است خطر را افزایش دهد، زیرا نشان‌دهنده یک استعداد ژنتیکی بالقوه است. برخی از سندرم‌های ژنتیکی مانند نوروفیبروماتوز، سندرم Li-Fraumeni و بیماری فون هیپل-لیندو با افزایش خطر تومورهای مغزی مرتبط هستند.

قرارگیری در معرض تشعشع

قرارگرفتن در معرض پرتوهای یونیزان، به‌ویژه در دوران کودکی، یک عامل خطر شناخته‌شده برای تومورهای مغزی است. افرادی که در دوران کودکی دچار سرطان و یا بیماری دیگری شده‌اند و از پرتودرمانی استفاده کرده‌اند، در معرض ابتلا به تومور مغزی هستند.

جنسیت

برخی از انواع تومورهای مغزی دارای الگوهای جنسیتی خاص هستند. به عنوان مثال، مننژیوم در زنان شایع‌تر است؛ در حالی که گلیوما، از جمله گلیوبلاستوما مولتی فرم، در مردان کمی‌ بیشتر از زنان است.

استفاده از تلفن همراه

رابطه بین استفاده از تلفن همراه و تومور مغزی سال‌ها است که در حال بررسی است. اگرچه هنوز مطالعات، شواهد قطعی ارائه نکرده‌اند، اما برخی تحقیقات ارتباط بالقوه‌ای را بین استفاده از تلفن همراه و تومور مغزی، به‌خصوص با استفاده طولانی‌مدت از گوشی نشان داده‌اند. با این حال، تحقیقات بیشتری برای تایید ارتباط قطعی مورد نیاز است.

مواجهه با مواد شیمیایی

مطالعات مختلف مواجهه شغلی با مواد شیمیایی خاص، مانند وینیل کلرید، فرمالدئید، و آفت‌کش‌های خاص را بررسی کرده‌اند تا به ارتباط آن‌ها با تومور مغزی پی ببرند. با این حال، شواهد اغلب غیرقطعی هستند و تحقیقات بیشتری برای پاسخ قطعی مورد نیاز است.

وضعیت سیستم ایمنی

مشکلاتی که سیستم ایمنی را تضعیف می‌کند، مانند HIV/AIDS یا سرکوب سیستم ایمنی به‌دنبال پیوند اعضا، ممکن است در افزایش خطر برخی تومورهای مغزی، به‌ویژه لنفوم اولیه سیستم عصبی مرکزی نقش داشته باشد.

سابقه سرطان قبلی

افرادی که سابقه سرطان‌های متاستاتیک مغزی را داشته‌اند ممکن است در معرض خطر ابتلا به تومورهای ثانویه مغزی باشند. این تومورها از سایر قسمت‌های بدن منشاء گرفته و به مغز مهاجرت می‌کنند.

مراقبت‌های بعد از درمان تومور مغزی

بازگشت به زندگی یک بیمار مبتلا به تومور مغزی، فراتر از مرحله درمان است و مراقبت‌های پس از درمان نیز در آن نقش زیادی دارند. مراقبت‌های کافی پس از درمان برای بهینه‌سازی کیفیت زندگی بیمار ضروری هستند. در این‌جا این مراقبت‌ها آورده شده‌اند. پیگیری پزشکی پس از اتمام درمان تومور مغزی، بیمار باید در فواصل زمانی منظم توسط پزشک متخصص چک‌آپ شود تا از عود‌نکردن تومور اطمینان حاصل گردد. این قرار ملاقات‌ها ممکن است شامل معاینات بالینی، مطالعات تصویربرداری (MRI یا سی تی اسکن) و‌ تست‌های آزمایشگاهی باشد. دفعات و فواصل ویزیت‌های بعدی بر اساس نوع تومور، درمان دریافتی و سلامت کلی فرد متفاوت است.

توان‌بخشی شناختی

بسیاری از بازماندگان تومور مغزی ممکن است از تغییرات شناختی ناشی از تومور یا درمان‌ها رنج ببرند. هدف از توان‌بخشی شناختی بررسی این تغییرات و بهبود عملکرد شناختی، حافظه، توجه و مهارت‌های حل مسئله است. برنامه‌های توان‌بخشی شناختی ممکن است شامل فعالیت‌ها، تمرین‌ها و استراتژی‌هایی مانند گفتار درمانی، کار درمانی و… باشد.

حمایت عاطفی و روانی

مقابله و جبران عواقب عاطفی تشخیص و درمان تومور مغزی یک جنبه حیاتی از مراقبت‌های پس از درمان تومور مغزی است. حمایت عاطفی و روانی‌اجتماعی به بیماران کمک می‌کند تا وضعیت روحی بهتری را تجربه کنند. گروه‌های حمایتی، مشاوره و روان‌درمانی می‌تواند بستری را برای افراد فراهم کنند تا تجربیات خود را به‌اشتراک بگذارند؛ احساسات خود را ابراز کنند و راهنمایی دریافت کنند. مددکاران اجتماعی و روان‌شناسان نقش کلیدی در ارائه حمایت عاطفی و رسیدگی به مشکلات مربوط به سلامت روان دارند.

توان‌بخشی فیزیکی

درمان‌های تومور مغزی، از جمله جراحی و پرتودرمانی، می‌توانند بر عملکرد فیزیکی و تحرک، تأثیر بگذارند. توان‌بخشی فیزیکی بر بازیابی قدرت، هماهنگی و بهزیستی کلی بدن تمرکز دارد. فیزیوتراپیست‌ها به بیماران کمک می‌کنند تا تعادل، هماهنگی و قدرت عضلانی خود را با استفاده از ورزش و دستگاه‌های فیزیوتراپی بهبود دهند.

مدیریت دارو

برخی از افراد ممکن است برای مدیریت علائم، کنترل درد یا رفع عوارض جانبی درمان تومور مغزی به مصرف داروی مداوم نیاز داشته باشند. مدیریت صحیح دارو برای اطمینان از عود‌نکردن بیماری و عوارض ناشی از آن ضروری است. این داروها ممکن است شامل مسکن‌، داروهای ضد‌تشنج یا داروهایی برای مدیریت سایر عوارض جانبی مرتبط با درمان باشند.

نظارت و مدیریت اثرات دیرهنگام

اثرات دیرهنگام درمان تومور مغزی، مانند تغییرات ناشی از تشعشع یا کمبود هورمون، ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها پس از اتمام درمان آشکار شود. نظارت و مدیریت این اثرات دیررس برای سلامتی طولانی‌مدت بسیار مهم است. معاینات پزشکی معمول و ارتباط مداوم با تیم مراقبت‌های بهداشتی به شناسایی و درمان عوارض دیررس کمک می‌کند. مداخله ممکن است شامل درمان‌های اضافی، اصلاح شیوه زندگی یا درمان‌های حمایتی باشد.

حمایت از مراقبین

رفاه مراقبین برای مراقبت کلی فردی که به‌تازگی از تومور مغزی نجات‌ یافته است، لازم است. ارائه پشتیبانی به مراقبین کمک می‌کند تا چالش‌های مراقبت را پشت سر بگذارند و سلامت خود را حفظ کنند.

آموزش و توانمندسازی

آموزش به بازماندگان تومور مغزی قدرت می‌دهد تا فعالانه کارهای شخصی خود را انجام دهند، اثرات بالقوه بلندمدت را درک کنند و در مورد شیوه زندگی و انتخاب‌های سلامتی خود تصمیم‌گیری آگاهانه‌ای داشته باشند.

سخن آخر

به‌طور کلی، درک تومورهای مغزی شامل کشف پیچیدگی‌های انواع، علائم، درمان‌ها و مراقبت‌های پس از درمان است. ما در این مقاله عوامل مختلف خطر، از سن و ژنتیک گرفته تا قرارگرفتن در معرض عوامل محیطی را بررسی کردیم و ماهیت چندوجهی این شرایط را روشن ساختیم. همچنین، تعداد زیادی از انواع مختلف تومورهای مغزی را معرفی کردیم و روش‌های تشخیص و درمان آن‌ها را به‌طور کامل توضیح دادیم. سفر یک بیمار تومور مغزی فراتر از تشخیص و درمان است و بر نقش حیاتی مراقبت‌های پس از درمان تاکید دارد. این مراقبت شامل نظارت پزشکی، توان‌بخشی شناختی و فیزیکی، حمایت عاطفی و آموزش است که هدف آن بهینه‌سازی رفاه کلی بازماندگان است. اگر دچار تومور مغزی هستید و یا خود یا عزیزانتان به‌تازگی از این بیماری بهبود یافته‌اید، توصیه‌های این مقاله می‌تواند کمک زیادی به درک شرایط و اقدامات مفیدی که لازم است انجام دهید، بکند.